Bouwformule met potentie

[lang_nl]Architecten verliezen bij particulier opdrachtgeverschap nog altijd terrein aan catalogusbouwers. Dat heeft vooral te maken met angst van de opdrachtgever voor hoge, of erger, oncontroleerbare kosten. Architect Frank Toeset ging in België, land van eigenbouwers bij uitstek, op zoek naar methoden die de particuliere opdrachtgever meer zekerheid bieden. Zo ontstond een Nederlandse variant op een Belgische succesformule. Architect Tim de Boer was aanwezig bij een van de trainingsdagen om Nederlandse architecten wegwijs te maken met de AB-formule.

De twee grote problemen voor opdrachtgevers bij PO en CPO zijn de onzekerheden op het gebied van financiering en bouwtijd. Banken verlenen niet graag een hypotheek, omdat het lastig is om de kosten tijdens het project in de hand te houden. Ook de bouwtijd staat vaak onder druk. Daarnaast komt bij het bouwen van een huis een hoop administratieve rompslomp kijken. Zie bijvoorbeeld ook de ervaringen in het televisieprogramma Van Kavel tot Droomhuis voor het grote effect dat het bouwen van een huis op het persoonlijk leven van de opdrachtgever kan hebben. Deze problemen zijn deels te voorkomen door te kiezen voor een cataloguswoning. De opdrachtgever weet dan precies wat zijn huis zal gaan kosten en hoe lang het duurt om het huis te bouwen. De keerzijde is dat het aanbod en het aantal opties beperkt is. Echt maatwerk kan ook een catalogusbouwer alleen leveren tegen fikse meerprijs.

De stap naar maatwerk – ontworpen door een architect- is voor de meeste Nederlandse consumenten financieel te onzeker en dus te groot. ‘Hoe doen ze dat dan in Vlaanderen?’, vroeg architect Frank Toeset zich af. Op het gebied van particulier opdrachtgeverschap kunnen we veel van dat land leren. Van de Belgische woningbouw valt maar liefst 70% binnen de definitie van particulier opdrachtgeverschap.

In België is sinds 1984 een organisatie van architecten actief die de onzekerheden bij het bouwen van een eigen huis minimaliseert. Deze vereniging – Architecten Bouwers – garandeert de tijdige oplevering van het project binnen een afgesproken budget en bouwtijd. Lukt dit niet, dan zal een verzekering de meerkosten uitkeren. Frank Toeset onderzocht in samenwerking met de SEV of dit idee ook in Nederland haalbaar zou kunnen zijn. Eenvoudig vertalen van de bijbehorende documenten van de vereniging was echter geen optie. Door de grote verschillen tussen Nederland en België op het vlak van het juridische systeem en de organisatie van de bouwwereld moest Toeset op zoek naar een meer figuurlijke vertaling. In België is de structuur relatief eenvoudig. Als lid van de vereniging – na een training in de belangrijkste zaken- mag een architect de AB- formule gebruiken en kan hij een verzekering voor de bouwtijd en bouwkosten afsluiten.

De Nederlandse formule Architecten Bouwers streeft naar hetzelfde resultaat als de Belgische zusterorganisatie: een huis op maat tegen een vaste prijs. De invulling van het proces is echter heel anders geworden. Architecten Bouwers Nederland bestaat uit twee belangrijke elementen; namelijk een stichting die de formule beheert, cursussen geeft en licenties verstrekt en een BV die de contracten afsluit met de opdrachtgever en aannemers. De stichting functioneert als ‘community of practice’ en de BV treedt bij alle projecten op als juridische partij.

Het traject begint eigenlijk heel normaal met het maken van een ontwerp. Zodra het ontwerp naar tevredenheid van de opdrachtgever is, komt Architecten Bouwers erbij. Gebaseerd op het voorontwerp en een keuze van het afwerkingniveau – minimaal, normaal, luxe- kan Architecten Bouwers BV een prijs geven voor de verdere uitwerking en de realisatie van het plan. Vervolgens sluit Architecten Bouwers BV een contract met de opdrachtgever over de verdere uitwerking van het project en de kosten daarvan. Dit contract is feitelijk een Design & Build contract; het definitieve ontwerp en het bestek moet de architect immers nog maken. Deze contracten zijn gebruikelijk in de weg- en waterbouw. In de architectuurwereld is er minder bekendheid mee omdat in het algemeen de rol van de ontwerper in deze contractvorm onder druk staat. Bij Architecten Bouwers krijgt de architect juist naast ontwerptaken ook uitvoerende taken erbij. In het contract met de opdrachtgever wordt niet alleen de prijs en bouwtijd vastgelegd, maar ook datde betrokken architect als enige gemachtigde optreedt van Architecten Bouwers BV. De architect kan alleen bij langdurige ziekte of verzaking van de plichten worden vervangen. Alle contacten lopen ook via de architect. Deze regelt, naast zijn eigen werk, ook de aannemers en de aansturing van het bouwproces. De opdrachtgever blijft vrij om in samenspraak met de architect zelf de aannemer te kiezen. Bij het contract hoort ook de verzekering. De verzekeringsmaatschappij weet dat Architecten Bouwers met bepaalde kengetallen voor bouwkosten en bouwtijd rekent en kan zodoende de verzekering aanbieden. Natuurlijk valt niet alles binnen het contract en de verzekering. Als het ontwerp na het tekenen van het contract ingrijpend wijzigt zal dit leiden tot extra kosten. Het is dus belangrijk dat het gehele ontwerp voor het tekenen van het contract door de opdrachtgever goedgekeurd is.

De stichting biedt ter ondersteuning van deze taken trainingen en een aantal handige hulpmiddelen aan architecten aan. Het belangrijkste hulpmiddel is een ict-administratiesysteem. In dit systeem zijn standaardplanningen beschikbaar en staan alle noodzakelijke documenten en brieven voor het contact met AB, de opdrachtgever en aannemers. Door het complete project via dit systeem te organiseren, kan de architect een hoop tijd besparen en weet hij tegelijkertijd zeker dat er geen belangrijke stappen zijn overgeslagen. Dit laatste is natuurlijk ook van belang om de verzekeringspremie voor de projecten laag te houden. De informatie in dit systeem wordt niet uitsluitend lokaal bij de architect op kantoor – opgeslagen. Alle stukken komen ook op een centrale server van stichting Architecten Bouwers Nederland. Architecten Bouwers wil mee kunnen kijken om te zien of de projecten allemaal volgens de AB methode zijn uitgevoerd. Immers, Architecten Bouwers BV is juridisch aansprakelijk bij eventuele problemen. De keuze voor deze gecentraliseerde opslag levert een klein nadeel op voor bureaus die naast het Architecten Bouwers systeem ook een eigen systeem voor de projectadministratie hebben. Zij moeten met twee systemen werken. Een mogelijke integratie van de Architecten Bouwers applicatie in de eigen projectadministratie kan dit probleem oplossen.

Voor het verkrijgen van de licentie van Architecten Bouwers dient de architect een vierdaagse training te volgen. Daarin wordt niet alleen de formule uitgelegd, er is ook ruimte voor het trainen van communicatievaardigheden, werken in de ict-omgeving van Architecten Bouwers en het bespreken van de belangrijkste aspecten van Design & Build-contracten. Deze training is recent voor de tweede keer aangeboden om architecten alvast bekend te maken met de methode. Tegelijkertijd is de methode aangescherpt en aangepast aan de behoeften van de architecten. Architecten Bouwers wil namelijk geen gesloten organisatie zijn. Iedereen kan bijdragen om de formule sterker te maken.

Het is een leuke bijkomstigheid dat de architect met deze formule zijn eigen werkterrein uitbreidt. De formule toont aan dat een offensieve houding van de architect kansen biedt om terrein op catalogusbouwers te winnen. Architecten Bouwers neemt daarnaast veel administratief werk uit handen. Hij kan zich dus meer met het ontwerpen en het waarborgen van de kwaliteit van het project bezighouden. Volgens Frank Toeset is deze formule geschikt voor allerlei typen gebouwen, maar op dit moment concentreert de aanpak zich op de woningbouw. Architecten Bouwers wil eerst aantonen dat de methode op kleine schaal werkt voor zij grotere risico’s neemt bij andere typen projecten. Het eerste Architecten Bouwers project is inmiddels in het stadium van het voorontwerp. Het is nu zoeken naar meer opdrachtgevers die met deze interessante formule aan de slag willen. In de praktijk zal namelijk nog moeten blijken of de Nederlandse formule net zo goed werkt als die in België. Tevreden opdrachtgevers zijn immers de beste reclame.

Dit artikel verscheen eerder in het tijdschrift van Architectuur Lokaal.

Informatie over architecten bouwers: http://www.architectenbouwers.nl.

[/lang_nl]

[lang_en] This post is not available in English [/lang_en]